Het maken van een orgelpijp.

Frank Sinatra zong "I did it my way" en op deze wijze dien je het volgende verhaal te zien. Is het de juiste wijze om een orgelpijp te maken? Vraag aan 10 bakkers hoe ze hun brood bakken en je zal 10 verschillende verhalen horen. En dat gebeurt ook, als je aan ervaren orgelbouwers vraagt, hoe ze hun pijpen maken. Als je pijpen voor een kleine draaiorgel wilt maken, hou dan steeds in gedachten dat de eerste mensen, die deze orgeltjes maakten klokkenmakers waren, dus je moet proberen om net zo nauwkeurig te werken zoals zij doen. In onderstaand fotoverhaal zal ik stap voor stap beschrijven, zoals ik het doe. Het is dezelfde werkwijze, zoals Walter Höffle het in zijn boeken beschreven heeft.

Op bovenstaande foto zie je een orgelpijp in de lengte doorgezaagd, zodat je een idee krijgt, hoe het er uit ziet. De beste manier om een orgelpijp te maken is om eerst de losse houten delen te vervaardigen. Zaag de zijwanden met dezelfde zaaginstelling als waarmee je de kern hebt gemaakt, omdat ze dezelfde afmetingen hebben. Maak steed ieder stukje hout vrij van splinters. Ik gebruik hiervoor een plank met daarop schuurpapier gelijmd. Gebruik altijd glad geschaafd hout met de juiste dikte hiervoor.

Maak de lengte van de latjes altijd een paar cm langer dan de opgegeven afmeting in de mensuurtabel. Als de pijp geïntoneerd is, kan het de exacte lengte krijgen. Als front lat gebruik ik beukenhout, wat decoratiever uit ziet en de pijp sterker maakt.

Maak van beukenhout met een lengte van ca. 10 cm de kern van de pijp. Teken eerst de lijnen van de zaagsnedes en zaag de kern. Het tweede deel wordt in eerste instantie als hulpsteun gebruikt en later als stop voor de pijp.

Vijl alle zijden, waar de lucht langs stroomt mooi glad.

Het labium van de pijp, welke in de front lat wordt gefreesd, wordt met behulp van een speciale mal gemaakt, welke in de bouwbeschriving van Walter Höffle staat beschreven.

Als de mal juist ingesteld staat, krijgt het labium de juiste afmetingen.

Vijl de labium glad en zorg voor rechte hoeken.

Nu we alle losse onderdelen gemaakt hebben, wordt het tijd om ze aan elkaar te lijmen.

Lijm eerst de zijlatjes vast aan de kern en gebruik het reststuk welke voor de stop gebruikt gaat worden, om de latjes evenwijdig te houden. Lijm nu alles om de bodemlat vast te lijmen.

Strijk de overtollige lijm met een smalle stok langs de zijranden, zodat de pijp luchtdicht wordt. Dit is erg belangrijk. Laat de pijp nu drogen.

Schuur de bovenzijde van de pijp, zodat alle delen gelijk komen. Vooral de bovenkant van de kern met de zijlatten (zie onderstaande foto).

Op de rechter foto de controle van de bovenzijde van de kern met de zijwanden. Dit is belangrijk voor het maken van een juiste pijpmond!

Ste nu de schuifmaat op de opsneehoogte in en blokkeer het. Lijm nu de front lat en gebruik de schuifmaat om de lat op de juiste plaats te krijgen.

Laat het 10 minuten drogen, niet langer, omdat je nog een deel moet verwijderen.

Zaag met een fijntandige zaag de baarden tot op het einde van de kern.

Corrigeer de baarden eventueel met een vijl.

Je kan de kern met een zachte potlood zwart maken. Dit verbetert de luchtstroom.

Maak de kartonnen vulling en de voorslag. De voorslag dient gelijk of to 0,5 mm boven de kern geplaatst te worden. Met deze marge kan de windstroom geregeld worden.

Mijn houtdraaibank gebruik ik om het gat voor de pijpvoet te maken. Een alternatief hiervoor is een horizontaal gemonteerde boormachine.

Ik heb een eenvoudige wijze bedacht om de stop te maken. Gebruik het reststuk van de kern en vijl/schuur de uiteinden een beetje schuin. Op deze wijze zal het leer tegen de zijwanden klemmen en je hebt dan altijd een luchtdichte afsluiting. Voordat je dit doet, controleer of het reststuk vrij in de pijpeinde kan bewegen.

Maak een stukje leer achthoekig volgens de afbeelding en lijm de gladde zijde tegen het hout.

Plaats de stop tegen het uiteinde van de pijp en snij eventueel blokkerende stukjes leer af. De pijp dient nu een toon te kunnen maken. Indien niet, verwijder de stop en controleer de pijp door je handpalm tegen het uiteinde te drukken. Speelt de pijp nu wel, dan sluit de stop niet correct. Gebruik dan dikker leer of plaats wat karton tussen het leer en de schuine wanden.

De pijp is nu klaar. Je kan nu de stop lengte bepalen, nadat je de pijp voor een eerste keer gestemd hebt, zodat alle stoppen van het register ongeveer dezelfde lengte hebben. Als de pijp in het front van de orgel is opgesteld, vernis de pijp, zodat het beschermd is tegen vocht. Zorg ervoor, dat je niet de kernspleet dicht vernist.